Ochrona społeczeństwa
Humanitarne i praworządne traktowanie osób pozbawionych wolności
Resocjalizacja skazanych

Historia Zakładu Karnego w Łowiczu

Historia więziennictwa w Łowiczu sięga 1916 r., kiedy to zakład karny został zbudowany z polecenia niemieckich władz okupacyjnych na mocy zarządzenia Cesarsko – Niemieckiego Naczelnika (Kreischefa) dla powiatu łowickiego i sochaczewskiego. Usytuowano je przy ul. Strzeleckiej (obecnie Kurkowej 4), w miejscu części prywatnych, zabranych bez zgody właścicieli gruntów mieszkańców miasta. Od początku swego istnienia więzienie miało charakter karno – śledczy, tzn. służyło zarówno skazanym prawomocnym wyrokiem sądu, jak i zatrzymanym do dyspozycji prokuratora Sądu Okręgowego w Łowiczu. Do czasu odzyskania przez Polskę niepodległości podległe było organizacyjnie Dyrekcji Więzień przy Cesarsko Niemieckim Urzędzie Głównym Generał-Gubernatora w Warszawie, bezpośrednio zaś dyrekcji więzienia Warszawa -Mokotów.

W listopadzie 1918 r. więzienie w Łowiczu przeszło z rąk niemieckich pod polski zarząd. Pod względem administracyjnym podlegało ono początkowo Wydziałowi Więziennemu, a następnie Sekcji Więziennej przy Ministerstwie Sprawiedliwości. W 1921 r. sekcję przekształcono w Departament Więzienny, a w końcu w Departament Karny, któremu podlegały więzienia i areszty sądowe oraz zakłady wychowawczo-poprawcze na terenie całego kraju. Po utworzeniu w lutym 1919 r. okręgowych dyrekcji więziennych znalazło się pod bezpośrednim zarządem Warszawskiej Okręgowej Dyrekcji Więziennej.

Po 1939 r. na terenie Generalnego Gubernatorstwa organizację administracyjno - gospodarczą więzień oparto na polskich przedwojennych przepisach, przy czym zamiast Departamentu Karnego utworzony został Zarząd Zakładów Karnych z siedzibą w Warszawie. Załoga łowickiego więzienia zachowała polski skład, choć ściśle była podporządkowana rozkazom niemieckich władz. Z relacji ustnych wiadomo, iż część funkcjonariuszy straży więziennej w Łowiczu współpracowała z Armią Krajową, przekazując informacje o uwięzionych i transportach, czy chociażby pomagając w przekazywaniu paczek z żywnością i odzieżą.

Po opuszczeniu Łowicza przez Niemców w styczniu 1945 r. kontrolę nad więzieniem przejęło NKWD i Urząd Bezpieczeństwa. W dniu 8 marca 1945 r. miała miejsce udana bezkrwawa akcja odbicia z łowickiego więzienia dh. Zbigniewa Fereta, ps. "Cyfra", zorganizowana przez grupę 11 harcerzy, członków Szarych Szeregów. Wkrótce po tej akcji władze podjęły decyzję o likwidacji łowickiego więzienia.

Tablicę upamiętniającą nazwiska sześciu funkcjonariuszy ówczesnej straży więziennej - którzy przed wojną, jak i w jej trakcie, pełnili służbę w więzieniu przy ul. Strzeleckiej w Łowiczu, a którzy zostali zamordowani przez radziecką policję polityczną w latach 1939-40 oraz zmarłych w wyniku represji w NKWD-owskim obozie Baskaja na początku 1945 roku w ZSRR - uroczyście odsłonięto w asyście warty honorowej 28 kwietnia 2016 r. na murze obecnie istniejącego Zakładu Karnego w Łowiczu przy ul. Wiejskiej 3, jako naturalnym kontynuatorze przedwojennych tradycji łowickiego więziennictwa.

Obecny Zakład Karny w Łowiczu przy ul. Wiejskiej 3 powstał w 1974 r. jako Ośrodek Zewnętrzny Aresztu Śledczego w Łodzi. Założono go na terenie kolejowym, a osadzeni mieli pracować na rzecz Polskich Kolei Państwowych. Początkowo skazani zamieszkiwali w barakach kolejowych i sami wznosili mury więzienia. Jak podaje kronika zakładu, od 1978 zakład funkcjonuje jako samodzielna jednostka. Jednak formalne utworzenie Zakładu Karnego w Łowiczu nastąpiło wcześniej zarządzeniem nr 22/77 Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 sierpnia 1977 r.

W grudniu 1981 r. w zakładzie powstał ośrodek odosobnienia dla internowanych z Solidarności Mazowsza i Ziemi Łódzkiej o czym przypomina tablica pamiątkowa przy wejściu do jednostki.

Od 2000 roku obiekty zakładu zostały przejęte przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Do 2009 r. łowicka jednostka była zakładem typu zamkniętego dla recydywistów penitencjarnych. Obecnie jest to zakład typu półotwartego dla recydywistów, obejmujący  w sumie dziesięć pawilonów mieszkalnych,  w tym jeden pawilon przeznaczony na areszt śledczy, jeden dla osadzonych tzw. niesprofilowanych, a także ambulatorium z izbami chorych. W Zakładzie Karnym w Łowiczu funkcjonuje oddział terapeutyczny dla uzależnionych od innych niż alkohol substancji psychoaktywnych, a od 1 grudnia 2017 r dodatkowo oddział z przeznaczeniem dla recydywistów penitencjarnych skierowanych do odbywania kary pozbawienia wolności w warunkach zakładu karnego typu zamkniętego o zwiększonym stopniu zabezpieczeń techniczo-ochronnych.

Od roku 2018 w Zakładzie Karnym Łowiczu funkcjonuje Dział Dozoru Elektronicznego. Do zadań służbowych funkcjonariuszy wchodzących w skład tego działu należy realizacja czynności materialno - technicznych w Systemie Dozoru Elektronicznego (SDE), które swym zakresem obejmują w szczególności:

- sprawdzanie warunków technicznych do odbywania kar, środków karnych i zabezpieczających w Systemie Dozoru Elektronicznego,

- instalacje urządzeń monitorujących u osób objętych SDE,

- kontrolę prawidłowości działania środków technicznych,

- deinstalację urządzeń monitorujących,

- realizację wizyt związanych z naruszeniem warunków odbywania kary przez osoby objęte systemem.

Funkcjonariusze czynności materialno-techniczne związane z obsługą Systemu Dozoru Elektronicznego realizują u osób objętych systemem, na terenach oddalonych do 200 km od jednostki macierzystej, zachowując tym samym skuteczną reakcję w przypadku pojawienia się nowego zadania do wykonania.

Nadzór merytoryczny nad realizacją czynności wykonywanych przez Działy Dozoru Elektronicznego sprawuje Biuro Dozoru Elektronicznego Centralnego Zarządu Służby Więziennej.

System Dozoru Elektronicznego jest to kontrola zachowania osoby skazanej przy użyciu środków technicznych, na mocy orzeczenia sądu lub decyzji komisji penitencjarnej.

W Systemie Dozoru Elektronicznego można kontrolować:

- przebywanie przez skazanego w określonych dniach tygodnia i godzinach we wskazanym przez sąd miejscu (dozór stacjonarny),

- bieżące miejsce pobytu skazanego, niezależnie od tego, gdzie skazany przebywa (dozór mobilny),

- zachowywanie przez skazanego określonej minimalnej odległości od osoby wskazanej przez sąd (dozór zbliżeniowy).