Ochrona społeczeństwa
Humanitarne i praworządne traktowanie osób pozbawionych wolności
Resocjalizacja skazanych

Zgodnie z zarządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia przeznaczenia zakładów karnych, Areszt Śledczy w Katowicach przeznaczony jest dla tymczasowo aresztowanych mężczyzn i kobiet, ponadto w jednostce  funkcjonują oddziały: zakładu karnego dla kobiet typu półotwartego dla odbywających karę po raz pierwszy i recydywistek oraz typu zamkniętego dla odbywających karę po raz pierwszy, recydywistek i młodocianych. W jednostce funkcjonuje Ośrodek Diagnostyczny. Areszt Śledczy w Katowicach jest jednostką organizacyjną Służby Więziennej podległą bezpośrednio Dyrektorowi Okręgowemu Służby Więziennej w Katowicach. Pojemność jednostki wynosi 438 miejsc.

Jednostka położona jest w centrum miasta przy ul. Mikołowskiej 10 a, w bezpośrednim sąsiedztwie Sądu Okręgowego. Areszt jako kompleks architektoniczny powstał po roku 1878 tj. po utworzeniu w Katowicach Sądu Grodzkiego. Właśnie wtedy utworzono kozę miejską (obecny pawilon mieszkalny D), na bazie której około 1891 r. zbudowano Królewskie Pruskie Więzienie. Plany przebudowy i rozbudowy więzienia pochodzące z lat 1897, 1909 i 1912 wskazują, że podstawowe budynki aresztu pochodzą sprzed 1897 r. Po odzyskaniu niepodległości Górnego Śląska, praktyczne przejęcie zarządu więzienia przez Ministerstwo Sprawiedliwości nastąpiło w listopadzie 1922 r. Zgodnie z Rozporządzeniem Prezydenta RP z 27.03.1928 r. w sprawie organizacji więziennictwa, Więzienie w Katowicach zostało zakwalifikowane do więzień I klasy: samodzielnych, powyżej 450 miejsc, do odbywania kary powyżej 3 lat - więzień śledczych. Do 1939 r jednostka pozostawała pod zarządem władz II Rzeczpospolitej. Kolejne lata historii obiektu to lata najbardziej tragiczne. Najpierw okupacja niemiecka - w latach II wojny światowej pomimo przejściowego charakteru zakładu wykonano 552 wyroki śmierci przez zgilotynowanie, a następnie czasy reżimu stalinowskiego i represje wobec żołnierzy Armii Krajowej i członków organizacji niepodległościowych. Kolejne lata to również osadzanie oprócz sprawców przestępstw kryminalnych, osób o innych od obowiązujących ówcześnie poglądach politycznych. W latach 50-tych ubiegłego wieku obecny Areszt Śledczy w Katowicach nosił nazwę Centralne Więzienie w Katowicach, a od lat 70-tych nosił nazwy: Wojewódzkiego Aresztu Śledczego, Rejonowego Aresztu Śledczego, by od 01.09.1996 r. uzyskać nazwę Aresztu Śledczego w Katowicach, która to nazwa obowiązuje do dnia dzisiejszego. Od początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku jednostkę charakteryzuje praworządne i humanitarne wykonywanie tymczasowego aresztowania i kary pozbawienia wolności.

Obecnie Areszt Śledczy w Katowicach składa się z trzech budynków penitencjarnych i obiektów pomocniczych typu: pralnia, kuchnia, warsztaty, pomieszczenia biurowe – otoczonych murem zewnętrznym. Największy kompleks mieszkalny składający się z pawilonów A,B,C zbudowany jest na planie litery Y. W pawilonie B funkcjonuje Ośrodek Diagnostyczny. Na górnej kondygnacji pawilonu C znajduje się kaplica oraz pomieszczenia katechetyczne przeznaczone dla osadzonych. Oddzielny budynek stanowi oddział D który jest podzielony na trzy kondygnacje, I przeznaczona jest dla osadzonych kobiet skierowanych do odbywania kary w zakładzie karnym typu zamkniętego, II i III dla kobiet tymczasowo aresztowanych i skazanych wobec których toczą się czynności procesowe. W oddziale E przebywają osadzone skierowane do odbywania kary w zakładzie karnym typu półotwartego. Pawilony mieszkalne są wyremontowane, mają zabudowane kąciki sanitarne, ciepłą i zimną wodę, wewnętrzną sieć telewizyjną oraz domofonową sygnalizację przyzywową. Funkcjonowanie oddziału dla osadzonych stwarzających poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa zakładu zostało tymczasowo zawieszone.
Opracowanie i zdjęcie: mjr Artur Piszczek