Ochrona społeczeństwa
Humanitarne i praworządne traktowanie osób pozbawionych wolności
Resocjalizacja skazanych

Program „Praca dla Więźniów” to zainicjowany przez wiceministra sprawiedliwości Patryka Jakiego w 2016 r. oraz realizowany przez Służbę Więzienną program wspierania szeroko rozumianej readaptacji społecznej osób przebywających w zakładach karnych i aresztach śledczych, a w szczególności ich aktywizacji zawodowej.

Podstawę funkcjonowania programu stanowią przepisy następujących aktów prawnych:

• ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o zatrudnianiu osób pozbawionych wolności
  (Dz. U. z 2014 r. poz. 1116, z późn. zm.),
• ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. 1997 Nr 90 poz. 557, z późn. zm.),
• rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 maja 2017 r. w sprawie Funduszu Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy (Dz. U. z 2017 r. poz. 1069), a wcześniej rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 stycznia 2012 r. (Dz. U. z 2014 r. poz. 53).

Program obejmuje trzy podstawowe filary, które determinują realizowane w jego ramach działania:

1. Budowę w zakładach karnych hal produkcyjnych.
2. Rozszerzenie zakresu możliwości nieodpłatnej pracy więźniów na rzecz samorządów.
3. Ulgi dla przedsiębiorców zatrudniających więźniów.

• W czasie realizacji programu zatrudnienie skazanych zwiększyło się o prawie 12 tysięcy osadzonych, a wskaźnik powszechności zatrudnienia osadzonych przekroczył wartość 55,5%. W grupie skazanych zdolnych do pracy wskaźnik wynosi ponad 83%.
• Obecnie pracuje ponad 37 tys. osób pozbawionych wolności (dane na koniec lipca 2019 roku).
• W 2018 roku skazani przepracowali nieodpłatnie w skali kraju prawie 2 miliony roboczogodzin o wartości ponad 25 milionów złotych.
• Dzięki programowi w 2018 kwota potraceń, z wynagrodzeń osadzonych posiadających zobowiązania alimentacyjne, wyniosła ponad 14  milionów złotych.
• Większa liczba pracujących skazanych to większe środki finansowe z potrąceń od ich wynagrodzeń przeznaczane na Fundusz Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy, z którego finansuje się budową obiektów produkcyjnych w których zatrudniani są kolejni osadzeni.
• Większa liczba pracujących skazanych to większe środki finansowe z potrąceń od ich wynagrodzeń przeznaczane również na wypłacanie przedsiębiorcom ryczałtu z tytułu zwiększonych kosztów zatrudnienia osób pozbawionych wolności, który w wyniku zainicjowanych w ramach programu działań legislacyjnych Ministerstwa Sprawiedliwości oraz Służby Więziennej wzrósł z 20% do 35% wartości przysługujących skazanym wynagrodzeń.

Obiekty produkcyjne powstałe w latach 2016-2019

Obiekty produkcyjne pozostające w realizacji

Korzyści dla przedsiębiorców

• osobie pozbawionej wolności zatrudnionej w pełnym wymiarze godzin przysługuje wynagrodzenie zapewniające osiągnięcie, co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, przy czym wynagrodzenie naliczane jest proporcjonalnie do faktycznie przepracowanych godzin,
• brak jest potrzeby zawierania indywidualnych umów o zatrudnieniu osób pozbawionych wolności (zatrudniony skazany nie staje się pracownikiem zatrudniającego w rozumieniu prawa pracy),
• pracodawca zwolniony jest z obowiązku stosowania przepisów prawa pracy (z wyjątkiem przepisów dotyczących czasu pracy oraz BHP),
• pracodawca jest zwolniony z obowiązku odprowadzania składki zdrowotnej za zatrudnienie osoby pozbawionej wolności,
• korzystanie z darmowej ochrony obiektów produkcyjnych zlokalizowanych na terenach ścisłych jednostek organizacyjnych Służby Więziennej,
• zatrudniający ma prawo wnioskowania o zmianę miejsca i rodzaju pracy lub o wycofanie osoby pozbawionej wolności z zatrudnienia bez zachowania formy i terminów przewidzianych w prawie pracy,
• osoby pozbawione wolności nie są objęte obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym,
• możliwość uzyskania dofinansowania działań prowadzących do tworzenia nowych miejsc pracy dla skazanych oraz ochronę istniejących ze środków Fundusz Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy.

Korzyści dla więźniów

• możliwość podjęcia pracy daje szansę bezpłatnego przyuczenia do zawodu i przyuczenia do późniejszej aktywizacji zawodowej w warunkach wolnościowych,
• zatrudnienie daje możliwość pozyskania środków finansowych przez osadzonych na własne potrzeby w sposób akceptowany społecznie, co może pozwolić na finansowe wspieranie rodziny przez przekazywanie jej zarobionej kwoty oraz może stanowić źródło pokrycia kar pieniężnych, np: alimentów lub grzywien.
• wykonywanie konkretnych czynności uczy systematyczności i wywiązywania się z przydzielonych obowiązków, kształtuje poczucie odpowiedzialności za wykonaną pracę i jest treningiem do samodzielnego życia na wolności oraz przygotowaniem do powrotu do społeczeństwa.
• zatrudnienie w więzieniu stwarza możliwość zagospodarowania czasu wolnego, przeciwdziała rozwojowi podkultury więziennej, przemocy w stosunku do innych osadzonych czy samookaleczeniom.
• kształtowanie poczucia przydatności, pożyteczności, nabycia umiejętności współpracy w zespole, pojawienia się poczucia sensu życia, sensowności podejmowanego wysiłku, poczucia bycia docenianym przez innych.
• Powstawanie nowych miejsc pracy stworzą nową sytuację, znoszącą poczucie bezcelowości pobytu w zakładzie karnym oraz pozwala zachować sprawność zawodową, siły fizyczne i umysłowe.

Hale produkcyjne, które mają być zlokalizowane na terenach ścisłych, bądź w bliskim sąsiedztwie jednostek penitencjarnych Służby Więziennej, będą finansowane ze środków Funduszu Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy na wniosek tych jednostek. Przyjęta procedura przyjmowania wniosków o udzielenie dotacji z FAZS przewiduje, iż wnioskodawca (jednostka penitencjarna - Zakład Karny/ Areszt Śledczy) w chwili znalezienia konkretnego podmiotu zainteresowanego odpłatnym zatrudnieniem osób pozbawionych wolności, w załączeniu do składnego wniosku  o udzielenie pomocy publicznej przedstawia umowę przedwstępną zawartą z ww. podmiotem dotyczącą zatrudnienia odpłatnego osadzonych w nowo wybudowanym obiekcie. Umowa o współpracy zawiera również informacje na temat prowadzonej działalności. Z zawartej umowy przedwstępnej wynika także specyfika prowadzonej działalności przez podmiot zatrudniający odpłatnie osoby pozbawione wolności.

Konstrukcje hal produkcyjnych wybudowanych dotychczas przy współudziale środków FAZS są konstrukcjami tzw. lekkimi umożliwiającymi dostosowanie ich do różnorakich rodzajów działalności.

Fundusz Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy

Rozporządzenie z dnia 23 stycznia 2012 r. w sprawie Funduszu Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 53)