Ochrona społeczeństwa
Humanitarne i praworządne traktowanie osób pozbawionych wolności
Resocjalizacja skazanych
Edukacja Osadzonych
Nauczanie skazanych w zakładach karnych i aresztach śledczych
Centra Kształcenia Ustawicznego działające przy zakładach karnych i aresztach śledczych są placówkami publicznymi, działającymi zgodnie z ustawą Prawo oświatowe. Szkoły wchodzące w skład Centrum, to szkoły dla dorosłych i realizują takie same podstawy programowe oraz programy nauczania jak szkoły „wolnościowe”.
Nauczyciele, ze względu na specyfikę, zatrudniani są przede wszystkim na czas określony w częściach etatu. Podlegają oni tym samym przepisom i wymogom, jakie obowiązują w zewnętrznych szkołach publicznych.
Wyposażenie oraz baza dydaktyczna przywięziennych placówek edukacyjnych spełnia wymagania do prowadzenia procesu dydaktycznego. Wysokie osiągnięcia absolwentów, potwierdzone przez egzaminy zewnętrzne przeprowadzane przez Okręgowe Komisje Egzaminacyjne, pokazują ogromny wysiłek jaki w tych specyficznych warunkach wykonuje osadzony / słuchacz oraz nauczyciel, aby sprostać wymogom egzaminacyjnym. W procesie przygotowania skazanych do życia na wolności, istotną rolę odgrywa stworzenie warunków do podniesienia poziomu wykształcenia oraz zdobycia kwalifikacji zawodowych. Wszyscy osadzeni w zakładach karnych i aresztach śledczych mają możliwość realizacji prawa do nauki, gwarantowanego im i organizowanego zgodnie z przepisami Kkw Art. 102 oraz Art.130 - 134. Szkoły i placówki oświatowe działające przy zakładach karnych i aresztach śledczych organizowane są na wszystkich poziomach edukacyjnych z wyjątkiem szkół wyższych. Istnieje również możliwość realizacji prawa do nauki poza zakładem karnym zgodnie z Art. 131 Kkw.
Przy zakładach karnych funkcjonuje 18 Centrów Kształcenia Ustawicznego, które działają na terenie 20 jednostek penitencjarnych. Ukształtowana sieć szkół przywięziennych zapewnia możliwość kształcenia, zarówno skazanym nieletnim, którzy objęci są nauczaniem obowiązkowym, jak i tym, którzy z własnej inicjatywy ubiegają się o podjęcie nauki. Kształcenie skazanych organizuje się na określonych prawem poziomach edukacyjnych, tj. podstawowym, średnim, policealnym oraz prowadzone są kwalifikacyjne kursy zawodowe (forma pozaszkolna), które zastąpiły szkoły zawodowe dla dorosłych.
Przeciętnie w każdym roku szkolnym naukę organizuje się dla około 3500 - 4000 osadzonych. Poddawani są oni oddziaływaniom edukacyjnym i dydaktyczno -wychowawczym, które stanowią jeden z bardziej efektywnych elementów pracy resocjalizacyjnej. Uczniowie szkół stanowią około 5 - 6 % wszystkich osadzonych w aresztach śledczych i zakładach karnych. Oferta nauki skierowana jest przede wszystkim do skazanych młodocianych i odbywających karę pozbawienia wolności po raz pierwszy. Nie ogranicza się jednak dostępu do nauki szkolnej skazanym z innymi grupami klasyfikacyjnymi, jeżeli chcą oni kontynuować przerwaną naukę w formach szkolnych i pozaszkolnych.
Liczba miejsc w szkołach zapewnia możliwość objęcia nauczaniem wszystkich wymagających kształcenia. Ważnym etapem jest kształcenie zawodowe organizowane na kwalifikacyjnych kursach zawodowych. Jest to najliczniejsza forma edukacyjna, która realizowana jest we wszystkich Centrach Kształcenia Ustawicznego. Nauka organizowana jest w zawodach, które dają szansę na zatrudnienie po opuszczeniu zakładu karnego. Są to przede wszystkim zawody poszukiwane na rynku pracy, takie jak: kucharz, malarz - tapeciarz, posadzkarz i wiele innych z grupy zawodów usługowych. W grupie zawodów przemysłowych, do których szkoły przygotowują, są takie jak: mechanik, monter maszyn i urządzeń, ślusarz, elektromechanik, elektryk. Dla skazanych, którzy uzyskali średnie wykształcenie, a nie posiadają zawodu, utworzone zostały szkoły policealne, po ukończeniu których absolwenci zdając egzamin zawodowy uzyskują tytuł technika w danym zawodzie.
W kształceniu zawodowym skazanych duży nacisk kładzie się na jakość szkolenia praktycznego. Jego efektywność weryfikowana jest w trakcie zewnętrznych egzaminów zawodowych przeprowadzanych przez okręgowe komisje egzaminacyjne. Przeprowadzane zewnętrzne egzaminy zawodowe potwierdziły dobre przygotowanie słuchaczy kończących naukę w szkołach policealnych oraz na kwalifikacyjnych kursach zawodowych. Uzyskiwane, w wyniku zdanego egzaminu, dyplomy potwierdzające nabyte umiejętności zawodowe z suplementem w języku angielskim, stanową poważny atut przy ubieganiu się o pracę.
Uzupełnieniem oferty edukacyjnej dla osób pozbawionych wolności w Centrach Kształcenia Ustawicznego są szkolenia kursowe organizowane przez jednostki penitencjarne. Szkolenia adresowane były przede wszystkim do skazanych dorosłych nie mających żadnych umiejętności zawodowych lub wymagających przekwalifikowania zawodowego. Szkolenia kursowe organizuje się przede wszystkim dla skazanych kończących odbywanie kary, aby zwiększyć ich szansę na podjęcie pracy zarobkowej po opuszczeniu zakładu karnego, a tym samym ograniczenie zjawiska powrotu do przestępstwa. Szkolenia organizowane są w porozumieniu z urzędami pracy, a ich zakres dostosowywany jest do potrzeb lokalnego rynku pracy. Najbardziej popularnymi szkoleniami są kursy przyuczające do wykonywania prac w takich zawodach jak: dekarz, kucharz, malarz budowlany, stolarz, ogrodnik terenów zielonych i brukarz. Szkolenia kursowe są bardzo pożądaną formą uzupełniającą szkolenie zawodowe skazanych. Stosunkowo krótki okres realizacji oraz duża różnorodność prowadzonych szkoleń to ich podstawowe atuty. Biorąc pod uwagę średni wymiar odbywania kary w zakładach penitencjarnych, który jest stosunkowo krótki i wynosi około dwóch lat, szkolenia kursowe stanowią istotne uzupełnienie oferty edukacyjnej dla skazanych z krótkimi wyrokami.
Nauczanie skazanych, a w szczególności przygotowanie ich do podjęcia pracy zawodowej po odbyciu kary, jest jednym z podstawowych elementów oddziaływań penitencjarnych. Zadania związane z poprawą warunków i bazy dydaktycznej do szkolenia zawodowego są traktowane priorytetowo w realizowanych programach Służby Więziennej.
Nabór i organizacja nauczania w szkołach przy zakładach karnych i aresztach śledczych odbywa się w oparciu o Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie szczegółowych zasad i trybu prowadzenia nauczania w zakładach karnych (Dz.U.z 2004r Nr 37 poz.337 z późn. zm.) oraz zgodnie z Instrukcją Nr 5 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w sprawie szczegółowego trybu organizowania nauczania w szkołach oraz szkolenia kursowego w zakładach karnych i aresztach śledczych z dnia 25 listopada 2008 r.
Do nauczania kwalifikuje się:
- obligatoryjnie - osadzonych, którzy nie ukończyli 18 roku życia, zobowiązanych do realizacji obowiązku szkolnego i obowiązku nauki na podstawie ustawy o systemie oświaty;
- na wniosek działu penitencjarnego zakładu - osadzonych, którym w indywidualnym programie oddziaływania określono potrzebę nauczania;
- osadzonych, którzy wystąpili z prośbą o podjęcie nauki lub jej kontynuację w określonym typie szkoły.
Osadzony, w celu podjęcia nauki w szkole występuje z wnioskiem do komisji penitencjarnej o skierowanie do nauczania. Komisja penitencjarna, kwalifikując osadzonego do nauczania w określonym typie szkoły, kieruje się w szczególności:
- udokumentowaną dotychczasową nauką stanowiącą podbudowę programową konieczną do podjęcia nauki w wybranym typie szkoły lub semestrze nauki;
- motywacją i predyspozycjami do nauki w odpowiednim typie szkoły;
- zaleceniami zawartymi w indywidualnym programie oddziaływania;
- zaleceniami wynikającymi z przeprowadzonych badań psychologicznych, o ile takie badania zostały przeprowadzone;
- ogólnym stanem zdrowia, ocenionym przez lekarza zatrudnionego w więziennej służbie zdrowia;
- terminem warunkowego przedterminowego zwolnienia lub końca kary;
- dotychczasowym stażem pracy osadzonego w wybranym zawodzie;
- zgodnością wybranego przez osadzonego typu szkoły i kierunku kształcenia z wykazem szkół i aktualnym, na dany semestr, wykazem kierunków kształcenia i semestrów nauki w szkołach;
- przeznaczeniem jednostki penitencjarnej, przy której funkcjonuje wybrana przez osadzonego szkoła;
- koniecznością zapewnienia porządku i bezpieczeństwa w zakładzie.
Osadzonych kwalifikuje się do nauczania w szkole, jeżeli czas pozostały do zakończenia odbywania kary nie jest krótszy niż okres trwania nauki w szkole. Do wszystkich typów szkół można ponadto kwalifikować osadzonych warunkowo, jeżeli do terminu zwolnienia z zakładu karnego w związku z przedterminowym warunkowym zwolnieniem lub końcem kary pozostało im nie mniej niż 6 miesięcy, a wymagają oni ukończenia przerwanej nauki lub mają odpowiednią motywację do nauki i możliwość jej kontynuowania po opuszczeniu zakładu karnego.
Przyjmowanie osadzonych do szkół prowadzonych przy zakładach następuje na podstawie wyników postępowania rekrutacyjnego, prowadzonego przez szkolna komisje rekrutacyjną. Przy rekrutowaniu kandydatów na semestr pierwszy w szkołach nie przeprowadza się egzaminów wstępnych i rozmów kwalifikacyjnych.
Pierwszeństwo w przyjmowaniu do szkoły mają:
- osadzeni odbywający karę pozbawienia wolności w systemie programowanego oddziaływania, którym w indywidualnym programie oddziaływania określono potrzebę nauczania;
- osadzeni, którym pozostaje do końca kary okres krótszy lub równy okresowi nauki w szkole.
Warunkiem przyjęcia osadzonego do szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe jest uzyskanie przez niego zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań zdrowotnych do podjęcia nauki w wybranym zawodzie.
Postępowanie rekrutacyjne w szkołach przeprowadza się w okresie od dnia 1 do dnia 10 czerwca i od dnia 1 do dnia 10 grudnia każdego roku.
