W polskich jednostkach penitencjarnych znajdują się 34 oddziały przeznaczone dla skazanych uzależnionych od alkoholu. Jeden z nich, funkcjonujący w Zakładzie Karnym w Nowym Wiśniczu, obchodzi w tym roku swoje 25-lecie.

Pierwsze oddziaływania profilaktyczne

Początek lat dziewięćdziesiątych przyniósł pierwsze próby usystematyzowania oddziaływań terapeutycznych w wiśnickiej jednostce. Miały one postać pracy indywidualnej, którą na zlecenie Dyrekcji zakładu realizował pan Bronisław Zając – zasłużony psycholog i terapeuta. Nie były to jednak działania ukierunkowane na przemianę mentalną osób uzależnionych, finalnie bowiem polegały zazwyczaj na implantacji Disulfiramu. W procesie resocjalizacji pozwalało to jednak wykazać (np. w trakcie starań o warunkowe przedterminowe zwolnienie), iż skazani podejmują próby walki z nałogiem.

 

„…człowieka hamuje jedynie świadomość, że coś jest niemożliwe…”

Osobą nierozerwalnie związaną z powstaniem oddziału terapeutycznego jest mjr Marta Oćwieja – obecnie emerytowany już kierownik OT. Według jej relacji analiza sytuacji związanej z dotychczasowymi sposobami rozwiązywania problemu uzależnienia skazanych wywołała potrzebę zorganizowania pogłębionego procesu leczenia, wykorzystującego dostępne w świecie zewnętrznym nowoczesne sposoby terapii, bowiem wśród recydywistów penitencjarnych widoczna była szczególna powrotność osób z problemem alkoholowym. Widziała konieczność podjęcia tego wyzwania, i chcąc zmiany takiego stanu rzeczy podjęła pierwsze działania wykorzystując m.in. poza statutowymi obowiązkami psychologa również założoną ze swej inspiracji gazetkę dla skazanych („Goniec Wiśnicki”) oraz osobiście angażując się w organizowane dla rodzin skazanych i ich dzieci spotkania mikołajkowe i te z okazji Dnia Dziecka.

Wspominając starania mające na celu utworzenie OT pani Marta podkreśla współdziałanie dwóch znaczących czynników: ludzi oraz determinacji. „W danym momencie spotkali się ludzie, którym na tym zależało” mówi pani major. Dodaje ponadto: „Człowieka hamuje jedynie świadomość, że coś jest niemożliwe. Nie byłabym w stanie wielu rzeczy przeforsować sądząc, że coś jest niemożliwe”. Ogromne wsparcie miała w ówczesnym kierowniku działu penitencjarnego, Grzegorzu Koziarze. Przekonania do potrzeby swoich działań nabrała po udziale w konferencji poświęconej realizacji programu „Atlantis”, gdzie ówczesna specjalistka Biura Penitencjarnego CZSW w Warszawie, płk Teresa Wojtaszczyk zainteresowała się ambitnymi planami młodej pani psycholog, obiecując wsparcie i pomoc w utworzeniu takiego oddziału w ZK Nowy Wiśnicz. Również dzięki działaniom Pełnomocnika Wojewody Tarnowskiego ds. Uzależnień i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, pana Antoniego Merke otrzymała wsparcie celem uzyskania niezbędnych umiejętności i uprawnień potrzebnych do prowadzenia specjalistycznych oddziaływań. Efektem kilkuletnich intensywnych specjalistycznych studiów i szkoleń  było uzyskanie przez w 1999 roku Panią Martę certyfikatu specjalisty psychoterapii uzależnień, w pełni przygotowującego do pracy z pacjentami. Nieocenionym wsparciem było także zatrudnienie terapeuty, pani Barbary Kosiackiej – pozwoliło to zapraszać na spotkania przedstawicieli grup anonimowych alkoholików oraz organizować w oddziałach mieszkalnych zajęcia grupowe dla osadzonych. Kolejny kontakt pani major z programem „Atlantis” miał miejsce podczas praktyki w Oddziale Odwykowym dla Skazanych Uzależnionych od Alkoholu w Warszawie-Mokotowie. Ostatecznie pojawiło się zielone światło: CZSW wyraził zgodę na prowadzenie oddziaływań terapeutycznych w ramach Oddziału Specjalnego dla Skazanych Uzależnionych od Alkoholu, i od drugiej połowy 1997 roku rozpoczęto planowe zajęcia terapeutyczne. Utworzony wówczas pierwszy zespół terapeutyczny składał się z delegowanych: pielęgniarki, wychowawcy działu penitencjarnego, psychologa – kierownika oddziału oraz dotychczasowej terapeutki, i tworzyli go: ppor. Marta Oćwieja – kierownik działu, psycholog, terapeuta; ppor. Jarosław Klasa – terapeuta; chor. Lucyna Struzik – terapeutka i pani Barbara Kosiacka – terapeutka. Terapia skazanych w formie programu podstawowego trwała trzy miesiące, realizowano ją opierając się na założeniach programu „Atlantis”. Bazę lokalową oddziału tworzono jeszcze przez jakiś czas, pierwotnie Oddział nie posiadał własnych pomieszczeń terapeutycznych, korzystano w pewnym okresie z pomieszczeń Centrum Kształcenia Ustawicznego. Kadra terapeutyczna  zdobywała odpowiednie kwalifikacje i cały czas intensywnie pracowano, by terapia w więzieniu była na właściwym poziomie merytorycznym. Tworząc program pracowano  w nurcie poznawczo-behawioralnym, po uzyskaniu przez Panią Martę certyfikatu specjalisty terapii uzależnień troje terapeutów dzięki jej staraniom ukończyło Studium Terapii Uzależnień. Szczęśliwie, od 2004 roku Oddział Terapeutyczny dla Skazanych Uzależnionych od Alkoholu stanowi samodzielny III Oddział mieszkalny, z odpowiednio dobranymi celami, pomieszczeniami do zajęć grupowych i indywidualnych oraz właściwą bazą edukacyjną, niezbędną do prowadzenia specjalistycznych oddziaływań.

 

Wczoraj i dziś

W pierwszych latach zespół wzmacniał się nowymi terapeutami, Adamem Pawulskim, Magdaleną Łacną, Katarzyną Dobrzańską, Joanną Wieczorek-Jonak. Major Marta Oćwieja kierowała pracą Oddziału terapeutycznego do 2014 roku, do czasu zasłużonego odejścia na zaopatrzenie emerytalne.

Kolejną osobą związaną z oddziałem terapeutycznym jest mjr Julian Toczek. Swoją przygodę ze służbą rozpoczął w 2003 roku jako młodszy wychowawca w Areszcie Śledczym w Krakowie-Podgórzu. W 2006 roku – zgodnie z posiadanym wykształceniem – objął stanowisko psychologa w dziale terapeutycznym. Swoje kompetencje terapeutyczne rozwijał jako uczestnik I edycji Studium Psychoterapii Uzależnień w Małopolskim Ośrodku Szkolenia Terapii Uzależnień w Krakowie, przygotowując się do uzyskania certyfikatu specjalisty psychoterapii uzależnień. W 2014 r. przejął kierowanie pracą Oddziału w tutejszej jednostce i pełni tę funkcję do dziś.

Kierownik mjr Julian Toczek podjął się opracowania na nowo programu terapeutycznego, który byłby zgodny z obowiązującym rozumieniem uzależnienia, a także wykorzystywałby współcześnie stosowane metody terapeutyczne. Musiał on również zostać dostosowany do nowych wytycznych opracowanych przez specjalistów Biura Penitencjarnego w CZSW. Jak wspomina obecny kierownik: „zależało mi na tym, by w oddziaływania terapeutyczne w Zakładzie Karnym w obszarze uzależnienia wprowadzić również takie, które będą uaktywniać skazanych w szerszej perspektywie pracy nad sobą oraz takie, które będą dla pacjentów atrakcyjne. Chcieliśmy zespołowo zadziałać nad zwiększeniem motywacji do leczenia, zdając sobie jednocześnie sprawę z tego, z jak trudną populacją pacjentów pracujemy”. W tworzenie programu zaangażowany był obecny w tamtym czasie zespół w osobach: Julian Toczek, Joanna Wieczorek-Jonak, Katarzyna Dobrzańska, Magdalena Łacna oraz Michał Piszczek. Program oddziału powstał w 2017 roku. Po zatwierdzeniu przez Dyrektora Generalnego Służby Więziennej zespół terapeutyczny wprowadził go do realizacji. Aktualnie jest to program nowoczesny, dopasowany do zmieniającej się populacji pacjentów. Opiera się głównie na koncepcjach: transteoretycznym modelu zmiany autorstwa Jamesa Prochaski, Johna Norcrossa i Carlo DiClemente oraz integracyjnej terapii uzależnienia autorstwa J. Mellibrudy.

Wraz z objęciem stanowiska oraz zmianami programowymi kierownik mjr Julian Toczek rozpoczął współpracę z superwizorem Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych panem Tomaszem Głowikiem, który własnym dorobkiem naukowym, zawodowym oraz wiedzą i doświadczeniem wspomagał zespół w reorganizacji pracy i w zwiększaniu kompetencji zawodowych. Jak mówi mjr Toczek: „Dla mnie zawsze najważniejsze było podnoszenie kwalifikacji terapeutycznych swoich, jak również osób, z którymi pracuję. Z satysfakcją mogę pochwalić się tym, że obecnie zespół jest wysoko wykwalifikowany. Cztery osoby posiadają Certyfikat Specjalisty Psychoterapii Uzależnień, który wieńczy ich proces kształcenia w tym obszarze. Nie znaczy to jednak, że zatrudnieni w tutejszym oddziale funkcjonariusze poprzestali na tym. Są to osoby chętnie biorące udział w szkoleniach i konferencjach, tak ważnych w rozwijaniu swoich umiejętności terapeutycznych”.

W skład dzisiejszego Oddziału terapeutycznego wchodzi jego kierownik, czterech wyspecjalizowanych terapeutów: Katarzyna Dobrzańska, Beata Ruśnica, Jolanta Potoczek oraz psycholog Izabela Stec, a także wychowawca. Mjr Julian Toczek podkreśla istotną funkcję, jaką pełni wychowawca w oddziale terapeutycznym: „Historia oddziału terapeutycznego w Zakładzie Karnym w Nowym Wiśniczu to też pracujący w tym oddziale wychowawcy. Mimo, że stanowisko to nie pozwala na prowadzenie oddziaływań terapeutycznych w formie zajęć grupowych czy sesji indywidualnych, wychowawca odgrywa zawsze niezwykle ważną rolę w realizacji programu i kształtowaniu atmosfery w oddziale terapeutycznym Na przestrzeni 25 lat tę funkcję w oddziale pełnili m.in. Tadeusz Czyżycki, Maria Karnas, Patrycja Myśliwiec, Michał Kuśnierz, Zygmunt Tworzydło, Janusz Wójcik, Kazimierz Migacz, Mariusz Wyrwa, Janusz Kokoszka, Lucjan Stroński oraz obecnie kpt. Jarosław Czachór”. W związku z reorganizacją Służby Więziennej w 2018 roku i wynikającą z niej likwidacją oddziału terapeutycznego w Areszcie Śledczym w Krakowie Podgórzu, przez pewien czas w oddziale terapeutycznym w Nowym Wiśniczu pracowały również: Martyna Szewczuk i Małgorzata Książek.

Oddział w obecnej formie dysponuje 34 miejscami dla skazanych mężczyzn recydywistów penitencjarnych odbywających karę w zakładzie karnym typu zamkniętego oraz półotwartego. Rocznie terapię odbywa tutaj około 160 skazanych. Sesje psychoterapii indywidualnej odbywają się w czterech specjalnie przygotowanych do tego celu gabinetach terapeutycznych. Standardowy pobyt w oddziale trwa 3 miesiące, jednak decyzją zespołu terapeutycznego w uzasadnionych przypadkach może być skrócony lub wydłużony o 1/3. Przez cały okres trwania terapii osadzeni uczestniczą w codziennych sesjach grupowych, realizowanych pięć razy w tygodniu, a także w cotygodniowych sesjach indywidualnych z przydzielonym terapeutą.

Istotne miejsce w funkcjonowaniu tutejszego oddziału zajmuje współpraca z samopomocowym ruchem Anonimowych Alkoholików. Dzięki zaangażowaniu członków wspólnoty AA z Krakowa, Bochni, Brzeska i Nowego Sącza, uczestniczących w mitingach realizowanych trzy razy w miesiącu, osadzeni mają możliwość poznania doświadczenia osób trzeźwiejących.

Całemu zespołowi oddziału terapeutycznego życzymy kolejnego ćwierćwiecza!

 

Tekst: st. szer. Agnieszka Woźniak

Zdjęcia: st. szer. Agnieszka Woźniak, archiwum ZK

Generuj pdf
Znajdź nas również na
Serwis Służby Więziennej