Ochrona społeczeństwa
Humanitarne i praworządne traktowanie osób pozbawionych wolności
Resocjalizacja skazanych

Tegoroczny Tydzień Mediacji odbędzie się w dniach 14-18 października 2024 roku, natomiast Międzynarodowy Dzień Mediacji przypada na dzień 17 października br. Celem tej inicjatywy jest upowszechnienie idei mediacji jako narzędzia rozwiązywania konfliktów na gruncie karnym.

Czym jest mediacja?

Mediacja to proces, w którym strony konfliktu prowadzą rozmowy w celu osiągnięcia porozumienia. Ustalony w trakcie mediacji konsensus, obecny w obecności mediatora, powinien być akceptowany i satysfakcjonujący dla obu stron. Mediator, jako osoba neutralna, wspiera proces osiągania zgody, tworząc bezpieczne i poufne środowisko. Nie narzuca swoich poglądów ani rozwiązań, dbając o równowagę i równorzędność stron w całym procesie.

W wielu krajach mediacja stała się uznaną metodą rozwiązywania sporów. Na przykład w Stanach Zjednoczonych tylko 5% spraw sądowych trafia na wokandę, podczas gdy reszta jest rozwiązywana w sposób polubowny. Porozumienie, które wynika z dialogu stron, jest zazwyczaj bardziej akceptowane niż decyzje wydawane przez sędziów czy arbitrów, ponieważ zaangażowane strony mają wpływ na jego kształt. Mediacja odbywająca się poza sądem stwarza możliwość dyskusji o problemach w neutralnej, a nawet przyjaznej atmosferze, co sprzyja swobodnej wymianie myśli oraz rozładowaniu emocji.

Mediacja jest skutecznym narzędziem w rozwiązywaniu różnorodnych problemów i sporów międzyludzkich. Może być stosowana zarówno w sprawach sądowych, jak i w sytuacjach prywatnych, gdzie strony borykają się z konfliktami, których nie potrafią samodzielnie rozwiązać. Dotyczy to m.in. sporów rodzinnych, pracowniczych, rówieśniczych, sąsiedzkich, gospodarczych oraz szkolnych. Mediacja sądowa ma zastosowanie w sprawach karnych, zwłaszcza z udziałem nieletnich sprawców. Model mediacji między ofiarą a sprawcą, będący formą sprawiedliwości naprawczej, powstał w odpowiedzi na potrzebę zadośćuczynienia osobom pokrzywdzonym. W tym kontekście, naruszenie prawa rekompensowane jest poprzez naprawienie wyrządzonej szkody, a ofiara aktywnie uczestniczy w procesie decyzyjnym, co sprawia, że jej potrzeby i problemy są istotne. W trakcie mediacji szczególną uwagę zwraca się na to, aby sprawca zrozumiał krzywdę, jaką wyrządził, oraz wziął odpowiedzialność za naprawienie szkody i zadośćuczynienie ofierze.

Znaczenie mediacji dla pokrzywdzonego

Mediacja daje pokrzywdzonemu możliwość wyrażenia swoich emocji oraz zaspokojenia potrzeb, co jest istotne dla jego procesu uzdrawiania. Dzięki mediacji pokrzywdzony może opowiedzieć o skutkach przestępstwa i uzyskać lepsze zrozumienie sytuacji, co zmniejsza uczucie traumy i zagrożenia. W rezultacie mediacja stwarza przestrzeń do uzyskania naprawienia szkody lub zadośćuczynienia, a także oczekiwania na przeprosiny od sprawcy.

Znaczenie mediacji dla sprawcy

Udział w mediacji umożliwia sprawcy wzięcie odpowiedzialności za swoje czyny. Dzięki bezpośredniemu dialogowi z pokrzywdzonym, sprawca ma szansę zrozumieć skutki swojego działania, wyrazić żal i skruchę, a także przeprosić. Mediacja sprzyja zrozumieniu konieczności naprawienia szkody i skłania sprawcę do podjęcia kroków w kierunku zadośćuczynienia, co może prowadzić do dobrowolnej ugody z pokrzywdzonym.

Znaczenie mediacji dla społeczeństwa

Mediacja przyczynia się do odbudowy ładu społecznego, angażując społeczność w resocjalizację sprawcy oraz wspieranie jego powrotu do normalnego życia. Proces ten sprzyja edukacji prawnej społeczeństwa i promuje zmianę podejścia z represyjnej polityki karnej na politykę reedukacyjną i rekompensacyjną, co może przyczynić się do zmniejszenia przestępczości i poprawy relacji międzyludzkich.

Rola mediatora oraz zasady mediacji

Zadaniem mediatora jest pomoc stronom w osiągnięciu satysfakcjonującego je porozumienia, a nie rozstrzyganie sporu czy konfliktu. Mediacja może przyczyniać się do poprawy relacji zwaśnionych stron. Wypracowane warunki porozumienia spisywane są w formie ugody  zobowiązującej każdą ze stron do konkretnego zachowania. Mediator, dbając o dobro uczestników, kieruje się następującymi zasadami:

• Dobrowolność: Uczestnicy mediacji przystępują do niej z własnej woli. Mediator na początku spotkania potwierdza, że strony zgadzają się na mediację. Mogą one wycofać się z procesu w dowolnym momencie, a mediator nie może wywierać na nie presji.
• Bezstronność: W mediacji wszystkie strony mają równe prawa i są traktowane jednakowo. Mediator nie powinien prowadzić mediacji, jeśli jest spokrewniony z którąś ze stron lub ma z nią jakiekolwiek inne powiązania. Jego rola polega na zachowaniu neutralności i wspieraniu komunikacji między stronami.
• Neutralność: Mediator pozostaje bezstronny wobec przedmiotu sporu i proponowanych rozwiązań. Decyzje dotyczące rozwiązania konfliktu należą do stron. Mediator nie narzuca swoich poglądów ani rozwiązań.
• Poufność: Wszystkie rozmowy prowadzone podczas mediacji są poufne. Mediator nie ujawnia informacji z mediacji osobom trzecim ani instytucjom. Dokumentacja mediacji zawiera jedynie podstawowe dane, takie jak uczestnicy i liczba sesji.
• Akceptowalność: Mediator powinien być akceptowany przez wszystkie strony. Nikt nie ma prawa narzucać mediatora, a każda ze stron ma prawo prosić o jego zmianę. Reguły mediacji są ustalane na początku procesu i muszą być zaakceptowane przez uczestników.
• Bezinteresowność: Mediator nie może wykorzystywać swojego kontaktu ze stronami dla własnych korzyści ani mieć osobistych interesów związanych z wynikiem mediacji.
• Profesjonalizm: Mediator powinien ciągle rozwijać swoje umiejętności i wiedzę w obszarze mediacji oraz ukończyć odpowiednie szkolenia.
• Szacunek: Mediator dba o godność stron, promując wzajemny szacunek w trakcie rozmów. Dyskusje powinny koncentrować się na zachowaniach i decyzjach, a nie na ocenianiu osób.

opracowanie: Zespół Prasowy Zakładu Karnego w Hrubieszowie