Ochrona społeczeństwa
Humanitarne i praworządne traktowanie osób pozbawionych wolności
Resocjalizacja skazanych

Historia i cel obchodów

To święto obchodzone rokrocznie w dniu 3 grudnia. Ustanowione zostało przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych w 1992 roku na zakończenie Dekady Osób z Niepełnosprawnością.

Zgodnie z regułą Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) osoba z niepełnosprawnością, to osoba która nie może samodzielnie, częściowo lub całkowicie zapewnić sobie możliwości normalnego życia indywidualnego i społecznego na skutek wrodzonego lub nabytego upośledzenia sprawności fizycznej lub psychicznej.

Międzynarodowy Dzień Osób z Niepełnosprawnością, to dzień, który ma na celu zwrócenie szczególnej uwagi na osoby z niepełnosprawnością przebywające w naszym najbliższym otoczeniu. Ważne jest, aby przyjrzeć się ich codziennym problemom wynikającym z ich własnej egzystencji oraz z egzystencji z ludźmi zdrowymi. Osoby z niepełnosprawnością to ludzie z występującymi u nich ograniczeniami. Przede wszystkim w prawidłowym funkcjonowaniu z uwagi na obniżenie sprawności fizycznej, psychicznej, nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu organizmu. Jest to też szczególna okazja do zastanowienia się nad zmianą podejścia i traktowania tych osób. Należy systematycznie i konsekwentnie dążyć do zmiany świadomości społeczeństwa w tym zakresie bez względu gdzie się znajdujemy, a także starać się i próbować ograniczać wszelkie bariery i to nie tylko architektoniczne.

Skazani, mimo że niepełnosprawni

Osoby pozbawione wolności to szczególnie zróżnicowana populacja, w której również znajdują się ludzie dotknięci niepełnosprawnością. Służba Więzienna codziennie styka się z problemem niepełnosprawności skazanych przebywających w polskich więzieniach. Osoby z niepełnosprawnością odbywające karę pozbawienia wolności, tymczasowo aresztowane lub ukarane podlegają tym samym obostrzeniom, co pozostała część populacji osadzonych. Mając jednak na względzie ograniczone możliwości wykonywania niektórych funkcji życiowych Służba Więzienna systematycznie podejmuje działania na rzecz poprawy warunków funkcjonowania tych osób w warunkach izolacji więziennej, zindywidualizowanego podejścia do osadzonego i jego problemów.

Służba Więzienna intensyfikuje działania inwestycyjne, organizacyjne i edukacyjne mające na celu ciągłą poprawę warunków pobytu osób z niepełnosprawnością w jednostkach penitencjarnych.

Każdorazowo w czasie modernizacji jednostek penitencjarnych i funkcjonujących w nich podmiotów leczniczych podejmowane są działania zmierzające do ich dostosowania dla potrzeb osób z niepełnosprawnością. 

Osoby z niepełnosprawnością w izolacji więziennej

Obecnie na terenie jednostek penitencjarnych okręgu bydgoskiego przebywa kilkudziesięciu skazanych z niepełnosprawnością ruchową. W jednostkach funkcjonują cele przystosowane dla więźniów poruszających się na wózku inwalidzkim, dysponujące miejscami zakwaterowania.

W jednostkach penitencjarnych okręgu bydgoskiego stosuje się szereg rozwiązań konstrukcyjnych ułatwiających poruszanie się osobom z niepełnosprawnością. Bierze się pod uwagę potrzeby osób mających trudności z poruszaniem się. W zakładach karnych i aresztach śledczych istnieją cele mieszkalne przystosowane dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich, na ich terenie znajdują się windy, przejścia są szerokie i nie posiadają progów.

Służba Więzienna realizując zadania na rzecz osób z niepełnosprawnością nie ogranicza się wyłącznie do potrzeb osób tymczasowo aresztowanych lub odbywających karę pozbawienia wolności w polskich więzieniach, ale wychodzi również naprzeciw potrzebom osób przybywającym z wolności, tj. interesantom i osobom odwiedzającym swoich bliskich.

Skazani ociemniali - jedyny taki oddział terapeutyczny w kraju

Oddział Zewnętrzny w Bydgoszczy-Fordonie jest jedyną jednostką penitencjarną w kraju, która posiada oddział przeznaczony dla skazanych ociemniałych odbywających karę w systemie terapeutycznym, poza oddziałem. Dla tej grupy skazanych organizowane są kursy orientacji przestrzennej, samodzielnego poruszania się i nauki pisania pismem Braille'a. Po przybyciu do oddziału ociemniałemu przydzielony jest przewodnik. Wobec każdego ociemniałego formułowany jest indywidualny program oddziaływań rehabilitacyjnych i wychowawczych. Ma on charakter praktyczny, skazanego mobilizuje się bowiem do podjęcia działań w celu uzyskania kolejno: grupy inwalidzkiej, renty, ukończenia kursu orientacji przestrzennej, wyrobienia legitymacji Polskiego Związku Niewidomych. Skazani wiedzą, że realizacja tego programu daje im wymierne, często finansowe korzyści. Wielu z nich otrzymuje renty, korzysta z ulg związanych z posiadaniem legitymacji członka PZN. Obecnie baza oddziału jest bardzo okazała. Kilka lat temu doposażono salę terapii w nowe meble oraz urządzenia niezbędne do nauki dla skazanych niewidomych i niedowidzących, którzy są transportowani do jednostki celem odbycia w/w kursu. Wyposażenie cel (5 dwuosobowych) praktycznie nie odbiega od standardu zwykłego oddziału w zakładzie zamkniętym, jednak powierzchnia przypadająca na jednego ociemniałego wynosi od 4,28 m² – 5 m². Skazani korzystają z pewnych odstępstw od regulaminu, np. są wyposażeni w sprzęt tyflotechniczny.

Ciągle doskonaląca się kadra

Funkcjonariusze Służby Więziennej są regularnie szkoleni w zakresie nabywania umiejętności niezbędnych w komunikowaniu się z osobami o różnego rodzaju niepełnosprawnościach. Niektórzy z nich porozumiewają się w języku migowym.

Znajomość problemów, ograniczeń i związanych z tym oczekiwań osób niepełnosprawnych fizycznie jest podstawą do organizowania dla nich pomocy, tworzenia odpowiednich warunków odbywania kary pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania, a także projektowania i prowadzenia skutecznych oddziaływań w warunkach izolacji więziennej. 

Ważnym aspektem niepełnosprawności w izolacji jest także angażowanie przez Służbę Więzienną osadzonych, którzy uczestniczą w specjalnym kursach "Opiekun osób starszych, niepełnosprawnych" do pomocy i pracy z osobami o specjalnych potrzebach.

Pomoc ta nie ogranicza się jedynie do murów więzienia. Osadzeni kierowani są także do pomocy niepełnosprawnym poza murami zakładów karnych, pracują społecznie w domach pomocy społecznej, hospicjach, stowarzyszeniach na rzecz integracji osób i rodzin niepełnosprawnych, itp.

Równość osób z niepełnosprawnością wobec prawa

Ratyfikując w 2012 roku Konwencję Organizacji Narodów Zjednoczonych o Prawach Osób z Niepełnosprawnością Rzeczpospolita Polska potwierdziła równość osób z niepełnosprawnością wobec prawa oraz przyjęła zobowiązanie poszanowania godności, gwarancji równouprawnienia oraz tworzenia warunków do samorealizacji oraz wsparcia w osiąganiu celów osobom z niepełnosprawnością.

Sprzęt rehabilitacyjno-medyczny

Służba Więzienna zaopatruje osoby z niepełnosprawnością w sprzęt niezbędny do właściwego funkcjonowania taki jak np. wózki inwalidzkie, kule, podpórki, sprzęt rehabilitacyjny, finansuje m.in.: protezy, okulary, zabiegi rehabilitacyjne, itp.

Międzynarodowy Dzień Osób z Niepełnosprawnością przypomina nam o ich potrzebach, problemach i trudnościach w funkcjonowaniu. Dla funkcjonariuszy Służby Więziennej są to zadania, którym starają się sprostać w swojej codziennej pracy.

Tekst: mjr Agnieszka Wollmann

Zdjęcia: archiwum OISW Bydgoszcz