Ochrona społeczeństwa
Humanitarne i praworządne traktowanie osób pozbawionych wolności
Resocjalizacja skazanych

W języku popularnym wyrażenie kompetencje społeczne kojarzy się przede wszystkim z umiejętnością życia wśród ludzi, w tym współpracy z innymi. W niektórych kontekstach kompetencje społeczne rozumie się też jako umiejętności interpersonalne. W ujęciu naukowym stworzenie dokładnej oraz akceptowanej przez wszystkich badaczy, naukowców, zainteresowane strony definicji kompetencji społecznych jest dużo trudniejsze. W zależności od dziedziny nauki, zamierzonych celów, a także paradygmatów, czy też nawet cech indywidualnych badacza kompetencje społeczne mogą skupiać się na różnych elementach funkcjonowania człowieka w otaczającym go środowisku. Prowadzony w naszej jednostce program resocjalizacji ma w założeniu odpowiadać i docelowo modyfikować rozpoznane w danej grupie obszary deficytowe. Podstawowym celem programu jest przekazanie uczestnikom dodatkowych umiejętności oraz rozwijanie już posiadanych w celu jak najlepszego funkcjonowania w społeczności otwartej. Uczestnikami programu są skazani, którzy dopuścili się zachowań społecznie nieakceptowanych, czyli takich które godzą w ogólnie przyjęty ład i porządek.

Jednym z podstawowych celów programu, poza rozwojem posiadanych umiejętności i nabywaniem nowych, jest redukcja podejmowanych zachowań agresywnych. Wzrost i rozwój w zakresie kompetencji społecznych jest jednym z najtrudniejszych do ewaluacji obszarów funkcjonowania człowieka, jednak zmniejszenie częstotliwości występowania zachowań agresywnych jest już możliwe. Agresją nazywamy każde zachowanie, powodujące szkody. Zależnie od obiektu, na który skierowane jest zachowanie, wyróżniamy przemoc, to jest agresję wobec innych ludzi i – być może – zwierząt, a nawet wszelkich innych form życia; wandalizm, czyli niszczenie rzeczy; oraz samoagresję lub autoagresję, czyli krzywdzenie siebie samego.

Program oparty jest na modelu poznawczo-behawioralnym. Jest to jeden z najpopularniejszych wykorzystywanych obecnie w psychologii paradygmatów. Może być on wykorzystywany zarówno w pracy indywidualnej jak i grupowej. Podejście poznawczo-behawioralne, jak wynika z samej nazwy łączy w sobie teorię poznawczą oraz społecznego uczenia. Koncentruje się zarówno na zewnętrznym zachowaniu jednostki, jak i na jej procesach wewnętrznych-uczuciach i myśleniu. W koncepcji poznawczej ważna jest także rola systemu kontroli (wewnętrzna i zewnętrzna). Programy wykorzystujące podejście poznawczo-behawioralne są z powodzeniem wykorzystywane w resocjalizacji, ale też szerzej w psychoterapii na całym świecie.

Jeśli zachowania agresywne postrzegamy, biorąc pod uwagę definicje behawioralne, jako wyuczone, to przedstawienie alternatywnych możliwości zachowań może przyczynić się do zmiany stylu funkcjonowania. Celem programu jest więc wyuczenie pożądanych postaw poprzez warsztat psychologiczny, wykład, czy też pracę w grupie. Podstawą nawiązywania dojrzałych relacji interpersonalnych oraz powstrzymywania się od agresji jest dojrzałość emocjonalna oraz posiadane umiejętności społeczne. Radzenie sobie ze stresem, umiejętności komunikacyjne czy zachowania asertywne gwarantują satysfakcjonujące relacje z innymi ludźmi i pozwalają nawet najbardziej trudne sytuacje rozwiązywań w bezpieczny dla obydwu stron sposób. Program zamyka nawiązanie do zajęć dotyczących uzależnień. Często bowiem właśnie uzależnienie od alkoholu lub środków odurzających jest czynnikiem spustowym do zachowań agresywnych.

W programie uczestniczą innymi skazani, którzy dokonali przestępstw o charakterze agresywnym lub którzy demonstrują, aspołeczne, zachowania agresywne lub w przeszłości takie prezentowali. Dodatkowo w programie mogą uczestniczyć wszyscy osadzeni, u których w trakcie pracy psychologiczno-wychowawczej zidentyfikowano deficyty w obszarze posiadanych kompetencji społecznych.

por. Mariusz Szymański