Ochrona społeczeństwa
Humanitarne i praworządne traktowanie osób pozbawionych wolności
Resocjalizacja skazanych

Najtragiczniejsze karty z historii starogardzkiej jednostki penitencjarnej

3 września 1939 r. kontrolę nad obiektem wiezienia przejął okupant niemiecki. Już od 6 września 1939 r. więzienie stało się okresowo centralnym punktem zbiorczym dla uwięzionych Polaków i Żydów z powiatów starogardzkiego i tczewskiego. Według powojennych szacunków w okresie od połowy września do grudnia 1939 r. kierowano do więzienia w Starogardzie Gdańskim około 40 osób dziennie. Wśród nich byli nauczyciele, duchowni, działacze rożnych organizacji oraz osoby walczące przeciwko Niemcom. Specjalna komisja gestapo i Selbstschutzu dokonywała w więzieniu selekcji: aresztowanych bądź skazywano na śmierć (wyrok wykonywano grupowo w pobliskim lesie Szpęgawskim – około 1500 osób), bądź też kierowano do gdańskich obozów pracy i obozu koncentracyjnego w Stutthofie.

Najważniejsze informacje o inicjatywie upamiętnienia Ofiar Zbrodni Pomorskiej

Inicjatorami uczczenia pamięci Ofiar które zginęły z rąk okupanta niemieckiego na terenie Pomorza byli: Marek Wardaszka, Prezes Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Morskiego-Gospodarczego im. E. Kwiatkowskiego oraz Piotr Szubarczyk, radny Rady Powiatu Starogardzkiego. Fundatorem tablicy pamiątkowej został dr Karol Nawrocki, Prezes Instytutu Pamięci Narodowej.

Goście uroczystości

W wydarzeniu uczestniczyli dr Karol Nawrocki, Prezes Instytut Pamięci Narodowej, Anna Moskwa, Minister Klimatu i srodowiska,  Jarosław Sellin, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, dr Adam Siwek, Dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa Instytutu Pamięci Narodowej, Dariusz Drelich, Wojewoda Pomorski, Marek Wardaszka, Prezes Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Morskiego-Gospodarczego im. E. Kwiatkowskiego.

Służbę Więzienną reprezentowali: Kajetan Rajski, Pełnomocnik Dyrektora Generalnego Służby Więziennej do spraw edukacji prawnej oraz proobronej młodzieży, Doradca Dyrektora Generalnego Służby Więziennej, płk Andrzej Gniot, Dyrektor Okręgowy Służby Więziennej w Bydgoszczy, dyrektorzy zakładów karnych i aresztów śledczych okręgu bydgoskiego oraz por. Marek Pikulski, przedstawiciel Biura Dyrektora Generalnego Służby Więziennej. Ponadto w wydarzeniu wzięli udział przedstawiciele władz samorządowych, służb mundurowych, stowarzyszeń oraz szkół średnich i mieszkańcy Starogardu Gdańskiego i okolic.

Przebieg wydarzenia

Uroczystość rozpoczęła się w Kościele pw. św. Wojciecha Mszą Św. w intencji zamordowanych, bezbronnych ofiar zbrodni dokonanej przez hitlerowców w okresie II Wojny Światowej. Liturgii przewodniczył ksiądz prałat Marian Szczepiński w koncelebrze z ks. Adamem Jabłońskim, Naczelnym Kapelanem Więziennictwa oraz księży kapelanów sprawujących posługę religijną w jednostkach penitencjarnych podległych Okręgowemu Inspektoratowi Służby Więziennej w Bydgoszczy. W trakcie homilii  podkreślono jak istotną wartością  winna być Ojczyzna w życiu każdego z nas, rolę patriotyzmu oraz potrzebę pracy na rzecz rozwoju oraz bezpieczeństwa Polski.

Po zakończeniu nabożeństwa nastąpił przemarsz pocztów sztandarowych oraz zaproszonych gości pod mur Aresztu Śledczego w Starogardzie Gdańskim od strony ul Pomorskiej.

Ppłk Ireneusz Łepkowski, dyrektor starogardzkiej jednostki penitencjarnej przypomniał, w krótkim przemówieniu, kim były zamordowane ofiary przez nazistów.

Kulminacyjną część uroczystości rozpoczęło odśpiewanie „Mazurka Dąbrowskiego”. Wspólnego odsłonięcia tablicy upamiętniającej Ofiary Zbrodni Pomorskiej dokonali: dr Karol Nawrocki, Prezes Instytut Pamięci Narodowej, Jarosław Sellin, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, płk Andrzej Gniot, Dyrektor Okręgowy Służby Więziennej w Bydgoszczy, Dariusz Drelich, Wojewoda Pomorski i Piotr Szubarczyk, radny Rady Powiatu Starogardzkiego. Prałat ks. Marian Szczepiński poświecił tablicę pamiątkową.

 W okolicznościowych przemówieniach powrócono do koszmaru września roku 1939, bestialskich działań żołnierzy niemieckich wobec Narodu Polskiego, w szczególności inteligencji, która stanowiła  przeszkodę do umocnienia niemczyzny na terenie Pomorza. Podkreślano, iż obowiązkiem młodszych pokoleń jest pamięć o  bohaterach, którzy stracili życie podczas II Wojny Światowej oraz dawanie świadectwa krzywd wyrządzonych społeczeństwu  polskiemu. Szczególną uwagę poświęcono ks. Antoniemu Henrykowi Szumanowi, który został  zamordowany z rąk hitlerowców.

Biel i czerwień kwiatów

Złożeniem biało-czerwonych wiązanek i wieńców pod tablicą upamiętniającą Ofiary Zbrodni Pomorskiej złożono hołd 30 tysiącom niewinnych, którzy zostali zamordowani przez niemieckie oddziały eksterminacyjne w ramach „umacniania niemczyzny na wschodzie”.

Wyjątkowość dzisiejszej daty

Decyzją Sejmu RP z dnia 13 stycznia br. dzień 2 października został uchwalony Narodowym Dniem Pamięci Ofiar Niemieckiej Zbrodni Pomorskiej 1939 r.

Idea odsłonięcia tablicy pamiątkowej na więziennym murze

Jest nią oczywiście pamięć o ofiarach zbrodni niemieckiej w Lesie Szpęgawskim,  w tym przede wszystkim tych, którzy na miesiące kaźni zostali przywiezieni z murów więzienia w Starogardzie Gdańskim. Jest to także wzmocnienie prawdziwego przesłania Szpęgawska – nauki, która płynie z tej okropnej tragedii dla młodszych pokoleń. Musimy pamiętać o tym, iż ludzie nigdy wobec siebie nie powinni kierować broni, muszą nauczyć się ze sobą rozmawiać pomimo konfliktów i dzielących nas różnic. Mamy nadzieję, iż dzięki takim uroczystościom i inicjatywom uczynimy pamięć o zbrodni niemieckiej, która miała pozostać nieujawnioną, wiecznie żywą.

W mediach:

TVP3 Gdańsk "Uczczono pamięć ofiar Zbrodni Pomorskiej"

Fotogaleria

Tekst: kpt. Kamila Turzyńska

Zdjęcia: kpt. Agnieszka Wollmann, kpt. Kamila Turzyńska